WYKŁAD
dr. Łukasz Galusek - Różnorodność architektoniczna Rumunii
11 października, godz. 15.00
Muzeum Architektury we Wrocławiu, ul. Bernardyńska 7
Rumunia to przestrzeń niezwykłej
gęstości kulturowej – kraj, w którym warstwy historii i tożsamości odciskają
się w architekturze jak w żywej palimpseście. W Siedmiogrodzie rzymskie relikty
sąsiadują z cysterskimi klasztorami i saskimi miastami o warownych kościołach,
w Maramureszu trwa „cywilizacja drewna”, a na Bukowinie zachwycają cerkwie i
monastyry z freskami, wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Każdy
region, kultywując własną odrębność, dopełnia krajobraz, w którym bizantyjski
model duchowości, łaciński porządek lub orientalna ornamentyka zostały twórczo
przekształcone i stopione z lokalną tradycją.
Opowieść prowadzi także do
Bukaresztu – nazwanyn w ubiegłym wieku „Małym Paryżem”, i który uchodzi dziś za
stolicę Europy Wschodniej o najbogatszym zbiorze zabytków architektury
modernistycznej, wzniesionych w dużej mierze w okresie międzywojennym.
Łukasz Galusek, architekt i
badacz fenomenu przestrzeni Europy Środkowej i Wschodniej, pokaże Rumunię jako
laboratorium hybrydowych form, gdzie architektura jest nie tylko świadkiem
historii, lecz także językiem pamięci i tożsamości.
dr Łukasz Galusek — architekt i historyk; dyrektor Muzeum Śląskiego w Katowicach. Zajmuje się dyplomacją publiczną oraz kulturą, sztuką i architekturą Europy Środkowej. Autor i współautor licznych publikacji, m.in. Socmodernizm. Architektura w Europie Środkowej w okresie zimnej wojny (wyd. polskie i angielskie: Kraków 2024) oraz Pogranicze. O odradzaniu się kultury (wyd. polskie: Wrocław 2012, wyd. angielskie: Wiedeń–Zürich 2019, wyd. serbskie: Belgrad 2024); współkurator wystaw poświęconych sztuce Europy Środkowej, m.in. „Kartograf złowrogiej historii. Tara (von Neudorf)” (2013), „Adriatycka epopeja. Ivan Meštrović” (2017), „Architektura niepodległości w Europie Środkowej” (2018), „Socmodernizm. Architektura w Europie Środkowej w okresie zimnej wojny” (2024), „Śmiejąc się jednym, płacząc drugim okiem. Sztuka Rumunii z kolekcji Ovidiu Șandora” (2025).
Fotografia: Paweł Mazur
---
We współpracy z Festiwalem MIASTOmovie. Festiwal Filmów o Mieście i Architekturze
Dziesięć kwartałów.
Dziedzictwo Bukaresztu
Rumunia 2024, 66 min.
reż.: Dan Radu Mihai
napisy polskie i angielskie
niedziela 05.10, godz.15.00
Kino Nowe Horyzonty
ul. Kazimierza Wielkiego
19a/21
Wielkie plany, monumentalne obiekty, szlachetne materiały, lokalne inspiracje, zaszyte w formie idee. Doktryna socrealizmu, choć nie trwała długo, zostawiła po sobie w państwach bloku wschodniego sporo realizacji, które do dziś wzbudzają ambiwalentne uczucia. W filmie Dana Radu Mihaia odwiedzamy dziesięć założeń mieszkaniowych w Bukareszcie. Żadne nie zostało zrealizowane w pełni, lecz mimo to spełniają wiele z przypisywanych im zadań, jak np. zapewnienie nowoczesnego schronienia czy dobry dostępu do usług, przede wszystkim społeczno- i kulturotwórczych.
Wraz z rozmówcami reżysera, zarówno zwykłymi mieszkańcami i mieszkankami, jak i architektami, historyczkami architektury czy antropologami, zaglądamy na podwórka, place zabaw i do mieszkań. Odkrywamy nie tylko dokumenty propagandowe, entuzjastycznie opisujące sukces każdego z „rosyjskich bloków”, ale też ukrywane przez lata fakty: o tym kto ostatecznie zamieszkiwał w nowych budynkach, dlaczego nie byli to robotnicy i jak naprawdę przebiegało ich powstawanie.
Wielość opowieści przedstawionych w tym obrazie oraz połączenie perspektywy specjalistycznej i użytkową pozwala na zobaczenie mniej znanej architektoniczno-urbanistycznej strony Bukaresztu, w którym w czasach okrutnego reżimu możliwe też było bliskie życie i tworzenie wspólnoty między budynkami.
Po pokazie filmu odbędzie się wykład prof. Agnieszki Tomaszewicz.
Agnieszka Tomaszewicz– architektka, dr hab., profesorka na Wydziale Architektury Politechniki Wrocławskiej, redaktorka czasopisma naukowego „Architectus”. Autorka książek: Wrocławski dom czynszowy, 1808-1918, Wrocławskie wille i osiedla willowe dobry historyzmu oraz Anna i Jerzy Tarnawscy w serii „Wrocławscy Mistrzowie Architektury” (wspólnie z Joanną Majczyk). Miłośniczka Wrocławia nie tylko zawodowo, ale też prywatnie.
13 edycja Festiwalu MIASTOmovie pod hasłem „Klątwy i uroki” odbywa się w okresie 1-5.10.2025 we Wrocławiu.
Więcej informacji na stronie: miastomovie.pl
---
WYKŁAD
Prof. Błażej Brzostek - Komunistyczna Riwiera. Jak Rumunia lat 60 i 70 XX wieku przyciągała turystów
23 września, godz. 17.00
Muzeum Architektury we Wrocławiu, ul. Bernardyńska 7
Turystyka stała się w połowie XX wieku wielkim przemysłem. Kraje obdarzone ciepłymi morzami, pięknymi plażami czy zabytkowymi miastami budowały kurorty i hotele, aby przyciągnąć gości i pozyskać dewizy. Niezależnie od systemu politycznego - prawicowe reżimy na półwyspie pirenejskim i kraje komunistyczne nad Morzem Czarnym i Adriatykiem odkrywały te same metody zaspokajania apetytów klasy średniej wolnego świata. Także władze Rumunii postanowiły skorzystać z międzynarodowej turystyki: w kraju dotąd szczelnie zamkniętym i rządzonym surowymi metodami zaczęła powstawać słoneczna riwiera. Porozmawiamy o różnych skutkach i paradoksach tego zjawiska.
Prof. Błażej Brzostek – historyk, pracuje na Uniwersytecie Warszawskim i w Muzeum Warszawy, zajmuje się dziejami miast, historią Rumunii, ostatnio historią kobiet. Wydał m.in. porównawczą monografię Bukaresztu i Warszawy Paryże Innej Europy oraz dzieje Warszawy, Wstecz. Publikował na temat rozwoju rumuńskiego wybrzeża Morza Czarnego w latach komunizmu.
---
Pokaz filmu
„Fackelmann” – dokument o architekcie, który budował marzenia z betonu
20 września, godz. 16.00
Muzeum Architektury we Wrocławiu, ul. Bernardyńska 7
Scenariusz i reżyseria: Grațian Gâldău
Rumunia, 77 min.
Film dokumentalny opowiada poruszającą historię Hansa Fackelmanna – wybitnego architekta z rumuńskiego regionu Banat, którego życie i twórczość przez lata pozostawały w cieniu. To opowieść o talencie, pasji i walce o autentyczność w świecie, który nie zawsze był gotowy na wizjonerów.
W pozornie zwyczajny dzień, córka architekta odkrywa zakurzoną taśmę ukrytą wśród rodzinnych pamiątek. To odkrycie staje się bramą do fascynującej, zarówno zawodowej, jak i ludzkiej odysei, która prowadzi nas wraz z młodym Szwabem z Banatu od szczytów talentu i chwały aż po zmęczenie i przepaść. Urodzony w gminie Macea w powiecie Arad, Fackelmann był „niegrzecznym dzieckiem” funkcjonalistycznego nurtu architektury w pierwszych latach socjalizmu, a także bezsprzecznym przedstawicielem awangardowego ducha zachodniej części Rumunii.
Na taśmie głos Fackelmanna, w towarzystwie wykonanych przez niego fotografii, zabiera nas do Paryża — miasta świateł, którego ulice są przesiąknięte historią, a architektura staje się osobnym bohaterem — miejscem, gdzie marzenia architekta ożywają i stapiają się z magią miasta. Ta wizyta staje się motywem przewodnim filmu, powracającym okresowo poprzez głos i zdjęcia architekta, oferując intymny wgląd w jego myśli i wizje, niczym muzy czy źródło inspiracji.
Film ukazuje najważniejsze osiągnięcia Fackelmanna — od jasnych i przyjaznych budynków Uniwersytetu w Timișoarze, w których do dziś studiuje ponad 4000 studentów, po Liceum Muzyczne im. Iona Vidu, którego akustyka, chwalona przez Yehudiego Menuhina, sprawiła, że w latach 60. uznawano je za jedną z najlepszych sal w Europie — aż po kościoły w stylu brutalistycznym w Orszowej i Dumbrăvicy, które stały się punktami odniesienia dla powojennej architektury rumuńskiej. Te budowle są świadectwem innowacyjnej i odważnej wizji, w której beton staje się szczerym środkiem wyrazu konstrukcyjnego i plastycznego.
W uporczywej i nieustannej walce z ograniczonymi poglądami wyższych gremiów politycznych, Fackelmann staje przed poważnymi wyzwaniami. Jego konfrontacja z Nicolae Ceaușescu w sprawie wyburzania kościołów staje się punktem zwrotnym — starciem między idealizmem architekta inspirowanego europejską tradycją a ponurym, proletariackim klimatem, które naznaczy jego los. Wykluczenie z kręgów zawodowych i brak niezbędnego wsparcia medycznego prowadzą do jego przedwczesnej śmierci.
Dokument kończy się spojrzeniem na jego dziedzictwo — wzorcową karierę architekta, ukazaną poprzez fascynujące budynki, które stworzył, oraz przykład talentu i wytrwałości. Hans Fackelmann pozostaje symbolem walki o autentyczność i prawość w architekturze.
---
W sierpniu w Muzeum Architektury we Wrocławiu przeniesiemy się do świata rumuńskiej komedii! W programie – dwa legendarne filmy, które na stałe zapisały się w historii kina, a ich akcja toczy się na słonecznym wybrzeżu Morza Czarnego.
Wujaszek Mărin miliarderem oraz Brygada operacyjna w górach i nad morzem to pełne humoru, kultowe klasyki, które do dziś bawią kolejne pokolenia widzów i zachwycają wyjątkowym klimatem lat 70.
9 sierpnia, godz. 17.00
Muzeum Architektury we Wrocławiu, ul. Bernardyńska 7
WUJASZEK MĂRIN MILIARDEREM
[oryg. Nea Mărin miliardar, Rumunia 1979, 88 min.]
Reżyseria: Sergiu
Nicolaescu
Obsada: Amza
Pellea, Draga Olteanu Matei, Jean Constantin, Sebastian Papaiani, Ștefan
Mihăilescu-Brăila, Stela Popescu, Puiu Călinescu i in.
Wujaszek Mărin, miliarderem to kultowa rumuńska komedia z 1979 roku, wyreżyserowana przez Sergiu Nicolaescu, uznawana za jeden z najzabawniejszych i najbardziej rozpoznawalnych filmów w historii kina rumuńskiego.
Głównym bohaterem jest Wujaszek Mărin, prosty chłop z rumuńskiej wsi, który odwiedza swojego siostrzeńca Gogu, pracownika luksusowego hotelu na Czarnomorskiej Riwierze. Przypadek sprawia, że zostaje wzięty za amerykańskiego milionera – Pana Juvetta – do złudzenia do niego podobnego i ściganego przez mafijnych płatnych zabójców. Lawina pomyłek i tożsamości wywraca życie Wujaszka Mărina do góry nogami, prowadząc do serii slapstickowych i absurdalnych sytuacji.
Film zachwyca nie tylko świetnym tempem komediowym, ale też nostalgią – dla wielu Rumunów stanowi symbol beztroskich wspomnień z czasów młodości i oddech świeżości w realiach komunistycznej codzienności.
Część zdjęć kręcono w kultowym kompleksie hotelowym Amfiteatru–Belvedere–Panoramic w kurorcie Olimp, który jest także jednym z bohaterów wystawy „Czarnomorska Utopia 1955–1989. Dramat architektoniczny w pięciu aktach”, prezentowanej w Muzeum Architektury do 12 października br.
23 sierpnia
Muzeum Architektury we Wrocławiu, ul. Bernardyńska 7
BRYGADA OPERACYJNA W GÓRACH I NAD MORZEM
!!!komedia z wątkiem kryminalnym i dużą dawką improwizowanego humoru!!!
[oryg. B.D. la
munte și la mare, Rumunia 1971]
Reżyseria: Mircea Drăgan
Obsada: Toma Caragiu, Dem Rădulescu, Jean Constantin, Puiu Călinescu, Sebastian
Papaiani
To część kultowej rumuńskiej serii komediowej Brigada Diverse (Brygada Operacyjna), uwielbianej przez widzów za absurdalny humor, komiczne dialogi i niezapomniane trio drobnych kombinatorów: Gogu, Patraulea i Trandafir (Dem Rădulescu, Jean Constantin i Puiu Călinescu).
Tym razem akcja przenosi się w dwa skrajnie różne miejsca – w góry i nad Morze Czarne – gdzie bohaterowie znów wplątują się w poważne tarapaty. Wakacyjna atmosfera nie trwa długo: na horyzoncie pojawia się przemyt narkotyków, kradzieże ikon i „kontrakty zagraniczne”, które okazują się… pułapką.
Na szczęście czuwa nad nimi niezawodna Brygada Operacyjna – z charyzmatycznym kapitanem Panaitem (genialny Toma Caragiu) na czele. Śledztwo idzie swoim torem, ale humor płynie szerokim strumieniem: improwizowane dialogi, gagi sytuacyjne i doskonała chemia aktorów robią swoje.
Film to żywa pocztówka z Rumunii lat 70. – z malowniczymi krajobrazami, nieco absurdalną intrygą i humorem, który mimo upływu lat wciąż potrafi rozbawić do łez i zapewnić widzom niezapomniane chwile rozrywki. To prawdziwa perełka rumuńskiej kinematografii, zasługująca na uwagę każdego miłośnika klasycznych komedii.
Filmy będą wyświetlane w oryginalnej wersji językowej z polskimi napisami.
Wstęp wolny.
