Książka tygodnia: „Bierny wampir” Gherasima Luki

Drodzy Czytelnicy!

Od kwietnia do października zapraszamy na cotygodniowy pokaz najnowszej kolekcji literatury rumuńskiej po polsku. Pod hasłem “Książka tygodnia” na wybiegu pojawiać się będą raz w tygodniu kolejne gwiazdy, świeże i pełne werwy, w kreacjach z wyrafinowanymi dodatkami skrojonych na miarę tego pokazu.
W tym roku w sezonie wiosna-jesień nosi się książki rumuńskie w rozmiarze mini, midi i maxi: wesołe i poważne, rozmarzone, kolorowe, monochromatyczne – kombinacje są nieskończone, a wolność absolutna!

Pokaz czas zacząć!

BIERNY WAMPIR
Autor: Gherasim Luca
Przekład: JakubKornhauser
Instytut Mikołowski, Mikołów 2018

Bierny wampir– arcydzieło Gherasima Luki i rumuńskiego surrealizmu opublikowane w języku francuskim w 1945 roku. Tajemnicza księga, w której esej o „obiektach obiektywnie ofiarowanych” przeistacza się w oniryczny zapis walki żądz. Przedmioty nabierają tu demonicznych mocy i unicestwiają świat logiki, racjonalizmu, porządku. W zamian zostajemy wrzuceni w przestrzeń nieustannych metamorfoz, w której marzenia senne, magiczne zaklęcia i poetyckie obrazy idą pod rękę z językowym nowatorstwem i intermedialną strukturą.

Bierny wampir, napisany w latach 1940-1941, początkowo po rumuńsku i przepisany, w krótkim czasie, po francusku, zaznacza początek okresu, w którym Gherasim Luca używa rumuńskiego na przemian z francuskim. Wydając w 1945 roku tylko wersję francuską, zdecydowanie opowiedział się za wygnaniem językowym.Wygnanie językowe poprzedza wygnaniez kraju - w 1951 rokuwyjechał do Izraela, a następnie w 1952 r.do Francji, gdzie osiadł, uważając się za bezpaństwowca i nazywając siebie„étranjuif”.

Rumuński rękopis Biernego wampira został odkryty i opublikowany przez Nicolae Tzone w wydawnictwie Vinea (2016). Książka zawiera faksymil francuskiego wydania z 1945 roku; fotookopię rękopisu w języku rumuńskim z 1941 roku oraz rumuński tekst manifestu.

Czy udało nam się wzbudzić waszą ciekawość?
Zapraszamy do lektury fragmentu książki:

„Obiekty, te tajemnicze zbroje, pod którymi czeka na nas pożądanie, nocne i obnażone, te sidła z aksamitu, z brązu, z pajęczyny, oplatającej nas z każdym naszym krokiem; myśliwy i zwierzyna w cienistym lesie, równocześnie las, kłusownik i drwal, drwal zamordowany pod drzewem, przykryty własną brodą pachnącą kadzidłem, dobrem, to-nie-możliwym.”

„Zamykam oczy, aktywny jak wampir, otwieram je wewnątrz, bierny jak wampir, i między krwią, która nadpływa, krwią, która odpływa, i krwią, która właśnie płynie we mnie, następuje wymiana obrazów, niczym zaręczyny sztyletów. Teraz mogę zjeść fortepian, mogę zastrzelić stół, mogę wessać schody. Wszystkie kończyny mojego ciała mają otwory, przez które wydostają się szkielety fortepianu, stołu i schodów. Po raz pierwszy te obiekty użytkowe, a więc nieistniejące, istnieją. Wchodzę po tych schodach nie po to, żeby dostać się na pierwsze piętro, tylko po to, żeby dostać się bliżej siebie. Opieram się o poręcz nie po to, żeby uniknąć zawrotów głowy, ale żeby je przedłużyć. Jeśli, dotarłszy na ostatnie piętro, otworzę drzwi prowadzące prosto na ulicę, spadnę w przepaść, ale nie zginę. Jeśli jednak zginę, będzie to tylko pretekst dla innego, równie obiektywnego, ale łatwiejszego do zrozumienia zjawiska.”

Gherasim Luca (1913 – 1994)
Poeta, prozaik, eseista i grafik rumuński. Urodził się 23 lipca 1913 roku w Bukareszcie jako Salman Locker w rodzinie Żydów aszkenazyjskich. Od dzieciństwa przebywał w środowisku, w którym posługiwał się językiem rumuńskim, żydowskim, francuskim i niemieckim. Do ruchu awangardowego dołączył w bardzo młodym wieku, stając się wybitnym członkiem grupy skupionej wokół czasopisma „Alge”. W 1930 roku zaprzyjaźnił się z Victorem Braunerem, który zilustrował kilka jego książek. Zaczyna publikować w magazynie „Alge”. Pod koniec lat trzydziestych zaczął pisać po francusku i wybrał pseudonim „Gherasim Luca” (w 1946 roku przyjął go oficjalnie w dokumentach). Współzałożyciel i ideolog rumuńskiej grupy surrealistycznej (1940–1947), do której należeli Gellu Naum, Dolfi Trost, Virgil Theodorescu i PaulPăun. W 1945 roku opublikował wraz z Dolfi Trostem Dialectique de la dialectique, utwór o charakterze manifestu ruchu surrealistycznego. Od początku lat 50. mieszkał w Paryżu, tworzący w języku francuskim.Autor manifestów i tekstów programowych surrealizmu oraz zbiorów prozy poetyckiej wiernych doktrynie ruchu. Oprócz literatury, eksperymentował ze sztukami plastycznymi, jest uważany za twórcę kubomanii, technikikolażu polegającej na podzieleniu zdjęcia lub obrazu na kwadratowe elementy, a następnie ułożeniu z nich nowego wzoru. W 1994 roku został eksmitowany z mieszkania w Paryżu. Protestując przeciw temu, skoczył do Sekwany, popełniając samobójstwo, podobnie jak swój przyjaciel Paul Celan.

Jakub Kornhauser (tłumacz książki)
Poeta, eseista, tłumacz, literaturoznawca, redaktor, pracownik naukowy Uniwersytetu Jagiellońskiego. Opublikował cztery tomy poetyckie, m.in. Drożdżownię (2015), za którą otrzymał Nagrodę im. Wisławy Szymborskiej, i Dziewięć dni w ścianie (2019), a także zbiory esejów Wolność krzepi (2018) i Preteksty, posłowia. Małe kanony literatury światowej (2019). Tłumaczył książki Gherasima Luki, Dumitru Crudu (wraz z Joanną Kornaś-Warwas), Gellu Nauma oraz Miroljuba Todorovicia (wraz z Kingą Siewior).Wiosną 2020 r. w wydawnictwie Książkowe Klimaty ukazał się tom prozy pt. Premie górskie najwyższej kategorii. Obecnie Jakub Kornhauser pełni funkcję redaktora serii wydawniczych „awangarda/rewizje” (Wydawnictwo UJ), „Rumunia Dzisiaj” (Universitas) i „wunderkamera” (Instytut Mikołowski), współpracuje również z portalem Małopolska To Go, na którego łamach opisuje wyznaczone przez siebie trasy rowerowe.

Bierny wampir ukazał się w serii wunderkamera - przedsięwzięcie Instytutu Mikołowskiego i Ośrodka Badań nad Awangardą przy wydziale Polonistyki UJ.wunderkamera to katalog dziwnych tekstów i obiektów literackich z mrocznych zakątków Europy, w szczególności z Rumunii, gdzie duch awangardy wycisnął najmocniejsze piętno. To surrealistyczne obrazy i kurioza w stylu dada, językowe feerie i graficzne cacka, książki jedyne w swoim rodzaju. Pomysłodawcą i dozorcą serii jest Jakub Kornhauser.

W 2019 roku w serii wunderkamera ukazał się kolejny tom rumuński, „vasco da gamma i inne cykle poetyckie” Gellu Nauma, a pod koniec tego roku seria wzbogaci się o nową pozycję autorstwa Gherasima Luki: „Kleptoobiekt śpi i inne opowiadania”.

Na koniec, dwie niespodzianki:

Polecamy materiał wideo z udziałem Jakuba Kornhausera, przygotowany specjalnie dla polskich czytelników.

Zapraszamy również do obejrzenia samego Gherasima Luki, interpretując własnych wierszy:

Passionnément

Comment s'en sortir sans sortir

Zapraszamy na stronę Instytutu Mikołowskiego oraz na Facebook Rumuńskiego Instytutu Kultury w Warszawie.