Drodzy Czytelnicy!
Od kwietnia do października zapraszamy na cotygodniowy pokaz najnowszej kolekcji literatury rumuńskiej po polsku. Pod hasłem “Książka tygodnia” na wybiegu pojawiać się będą raz w tygodniu kolejne gwiazdy, świeże i pełne werwy, w kreacjach z wyrafinowanymi dodatkami skrojonych na miarę tego pokazu.
W tym roku w sezonie wiosna-jesień nosi się książki rumuńskie w rozmiarze mini, midi i maxi: wesołe i poważne, rozmarzone, kolorowe, monochromatyczne – kombinacje są nieskończone, a wolność absolutna!
Pokaz czas zacząć!
MINIMA MORALIA. ELEMENTY ETYKI ODSTĘPU
Autor: Andrei Pleșu
Przekład: Andrzej Zawadzki
Wydawnictwo Universitas, Kraków, grudzień
2019
Seria „Rumunia dzisiaj”, redaktor: Jakub
Kornhauser
Minimia moralia Andreia Pleşu to traktat etyczny w najlepszym znaczeniu tego słowa.
Pisany z żarliwością, utrzymany w stylu eseistycznym, daleki od suchej,
spekulatywnej etyki uniwersyteckiej, korzystający zarówno z filozoficznej
tradycji zachodniej – od Platona po Heideggera i Noikę – jak i z sapiencjalnego
pisarstwa wschodnich ojców Kościoła, zarówno z filozofii, jak i z wielkich
dzieł literatury, jest, zgodnie ze słowami autora, „poradnikiem dla syna
marnotrawnego, nieaktualnym dla niepoprawnego grzesznika, a bez użytku dla
porządnego syna, który pozostał w domu”. Tytułowe pojęcie odstępu, bliskie
ponowoczesnej różnicy, oznacza tu obszar pośredni, rozciągający się pomiędzy
absolutem a przygodnością, instynktem a świętością, immanencją a
transcendencją, absolutyzmem a relatywizmem, bezpośredniością pulsującej tkanki
życia a sztywnością czystych, „odcieleśnionych” pojęć. Obszar ten, jak dowodzi
autor, to właściwa dziedzina człowieka, jedyna, w której może on zamieszkać, i
jednocześnie jedyna, w której możliwa jest etyczność. Stąd tytułowa propozycja
minimalizmu etycznego, pojętego nie jako uchylanie się od moralnych decyzji,
ale jako życie codzienną, drobną moralnością, którą jednak można uczynić sprawą
wielką.
Książka zrobiła
międzynarodową karierę, przełożono ją na język niemiecki, francuski, szwedzki,
węgierski i słowacki.
Czy udało nam się wzbudzić waszą ciekawość?
Zapraszamy do lektury fragmentu
książki:
„Czy zatem istnieje rzeczywista kompetencja etyczna? A jeśli tak, kto ją ucieleśnia? Czy na przykład specjalista w dziedzinie historii i teorii etyki ma kompetencje w materii etycznej? Odpowiedź jest prosta i natychmiastowa: nie stajesz się autorytetem moralnym dlatego, że czytałeś Arystotelesa, Spinozę, Kanta. Erudycja etyczna niewsparta etycznym powołaniem jest jedną z najbardziej groteskowych form erudycji, gdyż w żadnej innej dziedzinie zwykła wiedza książkowa nie jest bardziej nieprzydatna, bardziej niespójna, bardziej nieuzasadniona. Przypomnijmy w tym miejscu, mimochodem, minimalne rozróżnienie między etyką a moralnością, którego dotychczas sami nie przestrzegaliśmy ściśle: etyka ma konotacje akademickiej rubryki i jako taka może stanowić przedmiot uczonej profesjonalizacji; moralność natomiast jest okolicznościowym aspektem etyki, etyką jednostkową, subiektywną obróbką moralności ogólnej (Sittlichkeit), którą zajmuje się etyka.” [czytaj dalej tutaj]
Andrei Pleşu (ur. 1948)
Filozof, historyk sztuki,
publicysta, jeden z najbardziej znanych rumuńskich intelektualistów.
Uczestniczył, wraz z m.in. Victorem Stoichiţą i Gabrielem Liiceanu, w
nieformalnych spotkaniach w ramach tzw. szkoły z Păltiniş, organizowanych przez
Constantina Noikę. Wykładał na Akademii Sztuk Pięknych oraz na Wydziale
Filozofii uniwersytetu w Bukareszcie. Założyciel i szef Fundacji Nowa Europa,
rektor Kolegium Nowa Europa. Członek World Academy of Art and Science i
Académie Internationale de Philosophie de l’Art, doktor honoris causa
Uniwersytetu Humboldtów oraz Uniwersytetu Albrechta i Ludwika we Fryburgu. Z jego licznych publikacji na język polski
przełożono dotychczas książkę O
aniołach (2010) oraz Ogłupiajca idea (2016, praca zbiorowa
autorstwa Andreia Pleșu, Gabriela Liiceanu i Horii-Romana Patapievicia).
Andrzej Zawadzki (tłumacz książki)
Dr hab., pracownik Wydziału Polonistyki UJ, autor książek Nowoczesna
eseistyka filozoficzna w piśmiennictwie polskim I połowy XX wieku (2001), Literatura
a myśl słaba (2009; wersja angielska
Literature and the Weak Thought Peter Lang Verlag 2013), Obraz
i ślad (2014), Myśl mocna, myśl słaba. Hermeneutyka włoska od połowy XX
wieku. Antologia tekstów, wybór, przekład i opracowanie Monika Surma-Gawłowska
i Andrzej Zawadzki (2015), Constantin Noica i filozofia XX wieku, red.
Joanna Kornaś-Warwas i Andrzej Zawadzki (2018). Tłumacz tekstów min. Pierre'a
Bourdieu, Michela Foucaulta, Gianniego Vattima, Umberta Eco i Luigiego
Pareysona, z rumuńskiego przełożył min. książki O granicy Gabriela
Liiceanu i Minima moralia Andreia Pleșu.
Co piszą pasjonaci lektur o książce Minima moralia:
„Punktem
wyjścia dla Pleşu jest bowiem osobiste, jednostkowe doświadczenie, ktore musi
stać się podstawowym odniesieniem dla każdego, kto zamierza powiedzieć coś na
temat ogolnej kondycji moralnej (człowieka, społeczeństwa, ludzkości). Stoi on
raczej po stronie „etycznego zatroskania” niż po stronie „systematycznej
konstrukcji”. W.ujęciu metaforycznym – po stronie dylematow moralnych znanych z
prozy Gogola, a nie Dostojewskiego. Bardzo wyraźnie tym samym sytuuje Pleşu
swoje zainteresowanie w sprawach drobnych – niegodziwostkach, miernościach i
występkach nie przeciwko „wielkiej etyce”, lecz przeciwko „etyce małej”.
Innym słowy, zamysłem Pleşu jest
refleksja na temat, jak sam pisze, jakiegoś możliwego „przed-początku”,
sytuacji, w ktorej etyczne „wielkie narracje” zastąpione są indywidulaną
kompetencją moralną, wynikającą w dużej mierze z nabywanego z biegiem lat doświadczenia,
także doświadczenia w kontakcie z Innym. Stąd figura „odstępu”, czyli
rozchwiania między zespołem etycznych norm rządzących, niejako odgornie, naszym
postępowaniem a ich niedostosowaniem do praktycznego wymiaru codzienności.
Powstające w ten sposob puste pole domaga się interwencji; szkopuł w tym, że
jej skutkiem często bywa zawieszenie jakichkolwiek reguł i całkowity nihilizm
oraz relatywizm moralny. Oczywiście dalszymi konsekwencjami są impas
egzystencjalny i intelektualne nadużycia, będące wyłącznie mechanizmami
obronnymi w konflikcie między dobrem a złem. A.może raczej – między
jednostkowym aktem o charakterze moralnym a ogolną zasadą, nadświadomą normą,
ktora cenzuruje nasze poczynania.
Minima moralia. Elementy estetyki odstępu, klarownie przełożone przez Andrzeja Zawadzkiego, to
jednocześnie brawurowy portret wspołczesnego człowieka – i wspołczesności w
ogole.
Książka Pleşu to
bowiem nie tylko filozoficzne wyzwanie, ale i wirtuozerska narracja okraszona
swobodnym, nierzadko nonszalanckim stylem i intelektualnymi prowokacjami. A.do
tego doskonały komentarz do pojęć związanych z „myślą słabą” i minimalizmem,
ktore przez lata rozwijał sam Noica – a także, jak możemy się przekonać, rodzaj
hołdu dla wybitnego rumuńskiego filozofa złożonego przez jednego z jego
najzdolniejszych uczniow.”
[Jakub Kornhauser, autor posłowia]
Polecamy materiał wideo z udziałem pisarza Andreia Pleșu, przygotowany specjalnie dla polskich czytelników.
Zapraszamy na stronę wydawnictwa Universitas oraz na FB Rumuńskiego Instytutu Kultury w Warszawie.
