Dwunasta edycja Festiwalu „Wschód Kultury / Inny Wymiar”, która odbędzie się w Białymstoku w dniach 22-25 sierpnia, będzie okazją do zaprezentowania publiczności bogactwa i różnorodności kulturowej Rumunii.
Rumuński Instytut Kultury w Warszawie iBiałostockie Centrum Kultury (BOK) zapraszają publiczność na szereg rumuńskich wydarzeń:
22 sierpnia 2024 (czwartek)
- godz. 17.00 – Via Transilvanica | otwarcie wystawy plenerowej | Rynek Kościuszki
„Via Transilvanica”, projekt stworzony przez Stowarzyszenie Tășuleasa Social oraz ponad 10 tysięcy wolontariuszy, przedstawia 1400-kilometrową trasę turystyczno-kulturową, która przecina Rumunię z północy na południe i przechodzi przez siedem wyjątkowych obszarów etnograficznych, podkreślając etniczną i kulturową różnorodność Rumunii.
Wystawa zawiera informacje na temat trasy, regionów, przez które przebiega oraz elementów dziedzictwa architektonicznego i przyrodniczego, a także wartości, które projekt „Via Transilvanica” chciałby przekazać, skupiając się na rozwoju zrównoważonej turystyki, bezpośrednio związanej z historią i opowieściami o danym miejscu oraz na zaangażowaniu obywatelskim.
Wystawa jest prezentowana w języku polskim i angielskim, a poprzez sugestywne zdjęcia ma na celu zachęcenie polskiej publiczności do odkrywania różnorodności kulturowej i dziedzictwa przyrodniczego Rumunii.
Trasa Via Transilvanica została wyróżniona Nagrodą Europejskiego Dziedzictwa „Europa Nostra”, w kategorii „Zaangażowanie obywatelskie i świadomość”, przyznawaną przez Komisję Europejską oraz Europa Nostra i Nagrodą publiczności, którą otrzymuje projekt lub inicjatywa, które zbiorą najwięcej głosów w głosowaniu online.
- godz. 17.30 – Via Transilvanica | prezentacja Ewy Chwałko | Galeria im. Sleńdzińskich, Rynek Kościuszki 4
Ewa Chwałko to pierwsza Polka i druga kobieta na świecie, która samotnie przeszła Łuk Karpat. Została uhonorowana Nagrodą Literacką im. Macieja Kuczyńskiego KOLOS za książkę, w której opisuje swoją karpacką wyprawę – Łuk Karpat. 84 dni samotnej wędrówki (Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu). Kolejna książka autorki ukaże się jesienią i jest zapisem przejścia przez Ewę Chwałko Gór Skandynawskich.
Na festiwalu Wschód Kultury / Inny Wymiar zaprezentuje ona trasę Via Transilvanica – jedną z najważniejszych inicjatyw turystyczno-kulturalnych w Rumunii ostatnich dziesięcioleci. Podróżniczka podzieli się swoimi najnowszymi wrażeniami z trasy, którą przemierzyła w lipcu i sierpniu tego roku.
23 sierpnia 2024 (piątek)
godz. 17.00 – Iulian Ignat: Dadestar Chaveste. Z ojca na syna | otwarcie wystawy i spotkanie z artystą | prowadzenie: Miłka Malzahn | Klub Fama, ul. Legionowa 5
Na wystawie zobaczymy zdjęcia wykonane przez Iuliana Ignata w latach 1999-2024, ukazujące romskich muzyków (lăutari). Muzycy przedstawieni są w różnych kontekstach: na scenach wielkich festiwali, na próbach, w trasie lub w domu. Niektórzy z nich odnieśli międzynarodowe sukcesy, występując na całym świecie jako czołowi artyści world music lub jazzu. Są to m.in.: Taraf de Haidouks, Fanfare Ciocârlia, Florin Niculescu.
„Dadestar Chaveste” oznacza w języku romskim „z ojca na syna”. Muzyka lăutari jest przekazywana z pokolenia na pokolenie od ponad stu lat.
Iulian Ignat – urodził się w 1972 roku w Bukareszcie. W połowie lat 90. był reporterem wielu stacji radiowych i prasy. Od 1998 roku pracuje jako redaktor w popularnym rumuńskim tygodniku „Formula As”. Swoje zdjęcia publikuje w czasopismach, zbiorowych albumach, można je też zobaczyć na okładkach albumów muzycznych. Ma na koncie 14 wystaw indywidualnych (w latach 2000-2024), które dotyczyły różnych tematów: wydarzeń teatralnych i tanecznych, karnawału w Wenecji, życia w klasztorze mnichów, portretów bezdomnych, aktów i portretów kobiecych. Wszystkie fotografie zostały wykonane na czarno-białej kliszy.
W 2020 roku ukazał się jego debiutancki album fotograficzny „Silent Creatures”. Wydana w 2023 roku książka Dadestar Chaveste. Poveste lăutăreascăprzedstawia 25 lat spotkań z muzykami pochodzenia romskiego. Zawiera 64 fotografie, z których 20 było prezentowanych w Rumunii w ramach wystawy objazdowej, towarzyszącej premierze książki.
24 sierpnia 2024 (sobota)
godz. 18.00 - Libertate/Wolność, reż. Tudor Giurgiu | film z prelekcją Miłosza Stelmacha | Kino Forum, ul. Legionowa 5
LIBERTATE
Rumunia, Węgry 2023, 109’
reż. Tudor Giurgiu
obsada: Alex Calangiu, Cătălin Herlo, Ionuț Caras, Iulian Postelnicu, Alexandru Papadopol
Sybin, grudzień 1989 roku. W chaotycznych dniach rewolucji z grudnia 1989 roku, dzięki której obalono system komunistyczny, siedmiogrodzkie miasto staje się miejscem brutalnego ataku na jednostkę milicji, który szybko przekształca się w krwawą konfrontację pomiędzy wojskiem, milicjantami, protestującymi i członkami Securitate.
Podczas desperackiej próby wydostania się z oblężenia kapitan policji Viorel zostaje złapany przez wojskowych i wrzucony do pustego basenu wraz z setkami innych więźniów oskarżonych o działalność terrorystyczną.
W opartym na prawdziwych wydarzeniach filmie Tudor Giurgiu rekonstruuje przebieg wydarzeń w rumuńskim mieście Sibiu podczas rewolucji 1989 roku. Świat, spajany dotąd żelaznym uściskiem dyktatora, z dnia na dzień rozpada się jak domek z kart. Działacze partyjni, oficerowie tajnej policji i generałowie oskarżają się wzajemnie o zdradę. Z Bukaresztu dochodzą informacje o upadku Ceaușescu, w mieście padają pierwsze strzały. Sytuacja wymyka się spod kontroli: nie wiadomo czy bardziej należy bać się dawnych wrogów, czy obecnych przyjaciół. Giurgiu po mistrzowsku oddaje atmosferę wszechobecnej paranoi: w kraju, nad którym kontrolę sprawuje wszechwładna Securitate, podejrzany jest każdy. Kto wygra ten pozbawiony reguł pojedynek? I czyja wersja historii trafi do podręczników?
Nagrody i wyróżnienia:
· Nagroda FIPRESCI na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Cottbus, 2023
· Nagroda CICAE i nominacja do nagrody Heart of Sarajevo, Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Sarajewie, 2023
· Nagroda dla najlepszego filmu w konkursie światowym, Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Chennai, 2023
· Nominacja dla najlepszego filmu, Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Sofii, 2024
Miłosz Stelmach – filmoznawca, krytyk filmowy, tłumacz. Redaktor naczelny czasopisma o tematyce filmowej „Ekrany”. Adiunkt w Instytucie Sztuk Audiowizualnych, gdzie wykłada historię kina. Autor książki Przeczucie końca. Modernizm, późność i polskie kino (2020).
25 sierpnia 2024 (niedziela)
godz. 19.30 – Oana Cătălina Chițu & Band | koncert | Klub Fama, ul. Legionowa 5
Pochodząca z północno-wschodniej Rumunii piosenkarka Oana Cătălina Chițu studiowała wokalistykę jazzową i śpiew klasyczny w Berlinie, gdzie mieszka od 1990 roku. Artystka interpretuje i reinterpretuje bałkańskie tradycje muzyczne, przybliżając je publiczności na całym świecie. Jej ciepły i mocny głos brzmi znakomicie zarówno w żywiołowej romskiej muzyce imprezowej, jak i w starych rumuńskich pieśniach miłosnych.
Oana Cǎtǎlina Chițu i towarzyszący jej, pochodzący z Serbii, akordeonista Dejan Jovanovic dorastali w otoczeniu bogatej tradycji muzyki rumuńskiej i romskiej.
W Białymstoku Oana Cǎtǎlina Chițu & Band wykona – we współczesnej interpretacji – utwory z repertuaru Marii Tănase (1913-1963), pieśniarki, która w pierwszej połowie XX wieku wniosła do rumuńskiej muzyki tradycyjnej niepowtarzalny blask. Dzięki swoim emocjonalnym, płomiennym interpretacjom, Maria Tănase, często porównywana do Edith Piaf, wniosła folklor i muzykę z biednych dzielnic do kręgów elity i przyciągnęła uwagę szerokiej publiczności. Jej unikalny sposób interpretacji muzyki z różnych regionów etnograficznych, tang i romansów stał się punktem odniesienia dla tych, którzy podążyli jej śladami.
Nagrany przez Oanę Cǎtǎlinę Chițu album „Divine” (2013) jest poświęcony muzyce Marii Tănase. To podróż w czasie – od okresu międzywojennego do współczesności, a także w przestrzeni – od Europy Wschodniej, z jej melancholią i energią, po spokojniejszy i bardziej wyważony Zachód.
Oana Cǎtǎlina Chițu przearanżowała najpiękniejsze rumuńskie piosenki w oryginalny sposób, z nutami jazzowymi, oraz zreinterpretowała je wspólnie z muzykami z różnych krajów Europy Wschodniej, respektując ich wrażliwość i dziedzictwo kulturowe.
Oana Cǎtǎlina Chițu & Band:
Oana Chițu – wokal
Dejan Jovanovic – akordeon
Anton Slavici – skrzypce
Sergiu Diaconu – kobza