„SKARBY EUROPEJSKIEJ KULTURY TRADYCYJNEJ"
Muzeum Etnograficzne, Oddział Muzeum Narodowego we Wrocławiu 2.09.2016 - 26.02.2017
kurator wystawy Hanna Golla
Wystawa będzie miała na celu zaprezentowanie zjawisk z zakresu niematerialnego dziedzictwa kulturowego, reprezentujących 28 krajów europejskich i wpisanych na Listy światowego dziedzictwa niematerialnego UNESCO - Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości oraz Listę niematerialnego dziedzictwa kulturowegowymagających pilnej ochrony. Jej integralna częścią będzie prezentacja zjawisk umieszczonych na polskiej Krajowej liście niematerialnego dziedzictwa kulturowego, która została utworzona po ratyfikowaniu przez Polskę w 2011 roku Konwencji UNESCO z 2003 roku w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego i sukcesywnie - w miarę napływu wniosków - uzupełniana jest przez kolejne wpisy.
Ekspozycję tworzyć będą prezentacje, na które złożą się zarówno opisy przywoływanych zjawisk (pochodzące z UNESCO, a ich przekłady z języka angielskiego pozyskano z Polskiego Komitetu do spraw UNESCO) jak i filmy oraz fotografie (pozyskane z UNESCO).Wystawę dopełnią eksponaty ilustrujące niektóre przedstawione zjawiska, udostępnione przez Państwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie, Muzeum Etnograficzne im. Seweryna Udzieli w Krakowie, Instytut Słowacki w Warszawie, Rumuński Instytut Kultury w Warszawie.
Zaprezentowanych będzie 91 europejskich zjawisk kulturowych obejmujących bardzo różnorodne dziedziny, w tym: tradycje muzyczne (muzyka, śpiew i taniec) - zarówno te mało znane, takie jak np.: izopolifonia ludowa z Albanii, taniec na żarze z pd.-wsch. Bułgarii, śpiew Ojkanje i taniec Nijemo Kolo z Dalmacji, taniec rekrutów z Czech, pieśni polifoniczne z Łotwy, taniec Căluş z Rumunii, gra na fujarze na Słowacji, „Pieśń Tenorów" z Sardynii, jak i te już spopularyzowane, np.: hiszpańskie flamenco czy portugalskie fado; obchody karnawałowe - mające miejsce w austriackim Imst, w belgijskich Binche i Aalst, Parada Dzwonników z regionu Kostav w Chorwacji, Święta Busó w Mohaczu na Węgrzech; procesje, pochody i misteria - procesja Przenajświętszej Krwi w Brugii (Belgia), wiosenna procesja Królów i Królowych w Gorjani w Chorwacji, Patum w Berga w Hiszpanii, chodzenie po kolędzie w Rumunii i Mołdawii; rzemiosło i sztuka - wyrób drewnianych zabawek dla dzieci oraz pierników w Chorwacji, koronki z Cypru, gobeliny i koronki klockowe z Francji, krzyże drewniane z Litwy, ceramika z Horezu w Rumunii, malarstwo z Petrykiwki na Ukrainie, haft Matyó na Węgrzech, lutnictwo z Cremony (Włochy); przestrzeń kulturowa jednej społeczności - Kihnu z Estonii, Suiti z Łotwy, Laponia; inne różnorodne zjawiska - między innymi: konny połów krewetek w Belgii, język gwizdów z Wyspy Gomera (Wyspy Kanaryjskie-Hiszpania), ludzkie wieże w Katalonii, obchody święta ognia w Pirenejach, Hiszpańska Szkoła Jazdy Konnej w Wiedniu, doroczny jarmark zimowy i targ bydła w Sain-Lievens-Houtem (Belgia); obejmujące swoim zasięgiem większy obszar - dieta śródziemnomorska, sokolnictwo.
Najwięcej wpisów na Listy niematerialnego dziedzictwa kulturowego UNESCO mają: Chorwacja, Hiszpania, Belgia i Francja.
Zwiedzający będą mogli obejrzeć filmy poświęcone następującym zjawiskom: 1. Konne połowy krewetek w Oostduinkerke, Belgia; 2. Nijemo Kolo, tradycyjny taniec w Dalmacji, Chorwacja; 3. Obrzędy końca karnawału we wsiach regionu Hlinecko, Czechy; 4. Fest Noz - bretoński zwyczaj wspólnego świętowania, Francja; 5. Święto Matki Bożej Dobrego Zdrowia w Algemesí, Hiszpania; 6. Wieloczęściowe pieśni polifoniczne sutartinės, Litwa; 7. Taneczny pochód w Echternach, Luksemburg; 8. Zwyczaj chodzenia po kolędzie w wigilię Bożego Narodzenia, Rumunia i Macedonia; 9. Muzyka z Terchowej, Słowacja; 10. Procesje z obeliskami, Włochy.
Ważną częścią wystawy będzie prezentacja zjawisk, które zostały wpisane na polską Krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego, a tym samym - po dopełnieniu niezbędnej procedury - mogą być skierowane, jako polskie kandydatury do rozpatrzenia przez Komitet UNESCO w celu ewentualnego wpisu na listy światowe. Ekspozycja ta będzie miała charakter mobilny, zaprezentowana zostanie przed siedzibą Muzeum, za pomocą graficznych plansz z opisami w języku polskim i angielskim oraz z fotografiami (pozyskanymi z Narodowego Instytutu Dziedzictwa). Organizatorzy przewidują możliwość jej wypożyczania innym zainteresowanym muzeom i instytucjom.
Pierwszych wpisów na Krajową listę niematerialnego dziedzictwa dokonano w 2014 roku. Obecnie jest to 17 zjawisk i według kolejności zgłoszeń są to: ● rusznikarstwo artystyczne i historyczne - wyroby według tradycyjnej szkoły cieszyńskiej ● szopkarstwo krakowskie ● pochód Lajkonika ● flisackie tradycje w Ulanowie ● procesja Bożego Ciała w Łowiczu ● język esperanto jako nośnik kultury esperanckiej ● umiejętność wytwarzania instrumentu i praktyka gry na kozie (dudach podhalańskich) ● hafciarstwo kaszubskie szkoły żukowskiej ● sokolnictwo - żywa tradycja ● polskie tańce narodowe - polonez, mazur, kujawiak, oberek, krakowiak ● uroczystości odpustowe ku czci św. Rocha z błogosławieństwem zwierząt w Mikstacie ● tradycyjna technika ludwisarska stosowana w ludwisarni Felczyńskich w Taciszowie ● przywołówki dyngusowe w Szymborzu ● gwara warmińska jako nośnik tradycji ustnych ● bartnictwo ● żywiecko-suskie zabawkarstwo ● wiedza i umiejętności wykonywania oraz współczesnego użytkowania pereborów.
Wystawa i towarzyszące jej działania o charakterze edukacyjnym mają upowszechniać wiedzę o Konwencji UNESCO z 2003 roku w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego, a przede wszystkim o zawartych w niej postulatach konieczności objęcia zjawisk z tego zakresu wszechstronną ochroną i dokumentacją, zapewnienia warunków do ich kultywowania i wzmożenia związanych z nimi działań edukacyjnych, a także o możliwościach kierowania wniosków na Listę krajową. Będą temu służyć także Dni Otwarte planowane na październik/listopad 2016 roku, podczas których warsztaty na ten temat przeprowadzą specjaliści - etnolodzy z Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego, a wśród nich pracownicy naukowi Katedry Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Wrocławskiego, pracownicy Narodowego Instytutu Dziedzictwa (Ośrodek Regionalny we Wrocławiu), pracownicy Muzeum Etnograficznego, Oddziału Muzeum Narodowego we Wrocławiu.
Podczas prezentowania „Skarbów europejskiej kultury tradycyjnej" będzie również można obejrzeć dwie inne ekspozycje poświęcone niematerialnemu dziedzictwu: - „Ceramika z Horezu" - wystawa planszowa z Rumuńskiego Instytutu Kultury w Warszawie, 2.09 - 30.11.2016 i „Szopki krakowskie" - z Muzeum Historycznego Miasta Krakowa, 9.12.2016 - 29.01.2017.
Patronat honorowy - Polski Komitet do spraw UNESCO oraz Narodowy Instytut Dziedzictwa
